منطقه حساس و استراتژیک خاورمیانه که زمانی مهد و خاستگاه تمدن‌های اولیه بشری و محل ظهور و پیدایش ادیان بزرگ بوده امروزه همچنان اهمیت خود را به‌عنوان مرکز ثقل سیاست بین‌المللی حفظ کرده است؛ هر چند هنوز در خصوص مرزها و محدودة منطقه خاورمیانه دیدگاه‌ها و نظرات متفاوتی وجود دارد اما با اینحال عناصری نظیر حوزة سنتی تمدن اسلامی، منابع انرژی و نفت، اهمیت ژئوپولتیک و نهایتاً رنج و محنت فراگیر جهانی به‌واسطة منازعات درازمدت در این منطقه را می‌توان مؤلفه‌هایی دانست که خاورمیانه با آن تعریف می‌شود.
هر چند شناخت صحیح ویژگی‌های خاورمیانه به‌منظور آشنایی با ریشه‌های واقعی معضلات و بحران‌های این منطقه و کمک به رفع این مشکلات و بحران‌ها طبیعتاً وجهه همت و نظر نخبگان و اندیشمندان بومی این منطقه بوده است اما واقعیت آن است که امروزه مقولة خاورمیانه و مشکلات و معضلات آن بیش از گذشته مورد دقت و توجه نخبگان فکری و ابزاری جهات غربی واقع شده است چه اینکه این نخبگان در شرایط فعلی روند جهانی شدن، به این باور نزدیک شده‌اند که مشکلات خاورمیانه از این به بعد تنها مشکلی منطقه‌ای و محلی نبوده بلکه مشکل و معضل برای ثبات و امنیت تمامی جهان می‌باشد؛ بنابراین احتمالا‌ً از این به بعد دیدگاه‌ها در موضوع خاورمیانه و راه‌حل مشکلات آن بر مبنای تلفیقی از دیدگاه‌های بومی و فرامنطقه‌ای عرضه خواهد شد. طرح‌های مختلف غربی برای بهبود اوضاع در خاورمیانه در کنار دیدگاه‌ها و نظرات بومی و محلی در این منطقه تأییدی بر گزاره پیشین محسوب می‌شوند اما نکته مهم آن است که موفقیت هر طرح و اندیشه‌ای بیش از هر چیز منوط به شناخت و درک صحیح طراحان ایده از نیازهای اساسی و مشکلات زیرساختی در منطقه می‌باشد و به‌طور طبیعی تنها راه‌حل‌های منطقه‌ای مبتنی بر واقعیات، تجارب و مشکلات این منطقه می‌تواند گامی صحیح در مسیر التیام آلام و مشکلات در این بخش از جهان باشد. بر این مبنا در مجموعه پیش‌روی سعی شده تا ضمن آشنایی مختصر با معضلات پایه‌ای در خاورمیانه، به‌نحوی به عناصر و مؤلفه‌های تأثیرگذار داخلی و خارجی بر مسائل خاورمیانه و بالاخره دیدگاه‌ها در مورد وضعیت حال و آینده منطقه پرداخته شود.
در این مجموعه ابتدا در راستای آشنایی با معضلات زیربنایی منطقه، مقالة «فرایند ملت‌سازی در خاورمیانه» ارائه می‌شود. در این مقاله به مراحل و فرایند ملت‌سازی در خاورمیانه با هدف نیل به هویت ملی، یکپارچگی سیاسی و اجتماعی و انسجام ملی اشاره شده است. به‌منظور بررسی موضوع یادشده، دولت‌های خاورمیانه به‌لحاظ همسانی ملی و فرهنگی در دو مجموعة دولت‌های همگن و دولت‌های ناهمگن تقسیم شده و نقش متغیرها و عناصر اصلی ملت‌سازی در هر کدام تحلیل و وضعیت کنونی مهم‌ترین دولت‌ها در هر مجموعه ارزیابی شده است. در بخش آخر این مقاله به مهم‌ترین چالش‌های فراروی دولت‌های خاورمیانه در امر ملت‌سازی پرداخته شده است.
دومین مقاله مجموعه پیش‌روی به‌منظور شناخت مختصری از عناصر تأثیرگذار خارجی بر مسائل خاورمیانه به «بررسی تطبیقی سیاست‌های اروپا و آمریکا در خاورمیانه» پرداخته است. بررسی پیشینه حضور اروپا و آمریکا در خاورمیانه، اهداف و استراتژی‌های آمریکا و اروپا در خاورمیانه در دوران جنگ سرد و تحلیل رقابت‌های دو قدرت یادشده در حوزة مدیترانه جنوبی (به‌عنوان معیار میدانی) و بالاخره اشاره‌ای گذرا به چالش‌های اروپا و آمریکا بر سر خاورمیانه در دوران پس از جنگ سرد از مهم‌ترین عناوین مقاله مزبور می‌باشد.
اما در خصوص بررسی دیدگاه‌ها در مورد وضعیت حال و آینده خاورمیانه مقالات با عنوان «منطقه‌گرایی نوین در خاورمیانه»، «تحول مفهوم امنیت در خاورمیانه در قرن بیست و یکم»، «آیندة فرهنگی خاورمیانه»، «خاورمیانه در سال ????» و «طرح ژئوپولتیک جدید آمریکا ـ خاورمیانه و محیط پیرامونی» تنظیم شده‌اند.
در مقاله «منطقه‌گرایی نوین در خاورمیانه» پس از تعریف و تبیین مفاهیمی از قبیل: خاورمیانه، منطقه، منطقه‌گرایی و منطقه‌گرایی نوین به تجزیه و تحلیل اهمیت، ویژگی‌ها و رویکردهای مختلف منطقه‌گرایی نوین در خاورمیانه پرداخته شده است و بالاخره پس از تبیین چالش‌های درونزا و برونزا فراروی منطقه‌گرایی نوین در خاورمیانه، فرصت‌ها و راهکارهای پیش‌روی کشورهای منطقه بررسی شده است.
در مقاله «تحول معنای امنیت در خاورمیانه در قرن بیست و یکم» سعی شده تا با توجه به دو شاخصه «زمانی» و «مکانی» به بررسی معنای امنیت برای کشورهای خاورمیانه در قرن جدید پرداخته شود. به‌‌زعم نگارنده امنیت در چشم‌انداز قرن ?? برای کشورهای خاورمیانه تحولی ساختاری را تجربه خواهد کرد، به‌گونه‌ای که مطابق این تحول خاورمیانه از یک منطقه مهم (در ساختار منظومه امنیت جهانی در قرن بیستم) به منطقه‌ای مرکزی و محوری در ساختار منظومه امنیت جهانی در قرن جدید تبدیل خواهد شد. بر این اساس کشورهای خاورمیانه در قرن ?? با تهدیدات متعدد و متنوعی روبرو خواهند بود به نحوی‌که این قبیل تهدیدات ماهیت ملی کشورهای خاورمیانه را هدف قرار داده و حتی می‌تواند به فروپاشی برخی از این نظام‌ها در صورت عدم توجه به مقتضیات ساختار جدید منظومه امنیتی منجر شود، به عبارت دیگر امنیت برای کشورهای خاورمیانه بیشتر «تهدید محور» بوده و لذا طراحی استراتژی‌های امنیتی خاصی که ماهیت سلبی دارند، ضروری است.
در مقالة «آیندة فرهنگی خاورمیانه» با توجه به سوابق دیرینه تمدن‌سازی در منطقه خاورمیانه پس از بررسی فرهنگ، سابقه و ویژگی‌های آن در خاورمیانه به‌عنوان متغیری مستقل به ارائه شمایی از نحوه برخورد و تعامل فرهنگی بومیان در خاورمیانه با مقولات و پدیده‌های نوین جهانی شدن پرداخته شده است. به عقیده نویسنده این مقاله آینده فرهنگی خاورمیانه را بدون توجه خاص به مسئله جهانی شدن فرهنگ و آثار جهان‌گرایی نمی‌توان پیش‌بینی کرد. تأکید بر پارامتر انقلاب اطلاع‌رسانی در جهان و انعکاسات مسئله مزبور در خاورمیانه همچنین اشاره به لزوم بومی شدن محتوای انقلاب اطلاع‌رسانی در خاورمیانه از مهم‌ترین محورهای متن مذکور می‌باشد.
در ترجمة متن «خاورمیانه تا سال ????» که گزارش سرویس جاسوسی خارجی آمریکا C.I.A در موضوع خاورمیانه می‌باشد بخش‌هایی از طرح نقشه خاورمیانه بزرگ آمریکا که اخیراً منتشر گردید آورده شده است. طرح مزبور که از دکترین‌های جدید سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا می‌باشد امروزه جایگاه مهم و محکمی را در منظومة سیاست خارجی آمریکا و برنامه استراتژی امنیتی آمریکا در قرن بیست و یکم به خود اختصاص داده است. هر چند علی‌رغم انتشار متن منسوب به طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا هنوز جزئیات این طرح روشن نمی‌باشد اما ترجمة گزارش شورای اطلاعات ملی آمریکا می‌تواند بیانگر وجوهی از ایدة کلی مزبور باشد.
بالاخره آخرین مقاله این مجموعه با عنوان «طرح ژئوپولتیک جدید آمریکا ـ خاورمیانه و محیط پیرامونی» درصدد است بدون توجه به امکان موفقیت و یا ناکامی راهبردهای آمریکا در منطقه خاورمیانه ابتدا به مبانی نظری شکل‌گیری راهبردهای جدید خاورمیانه‌ای آمریکا اشاره کرده و در ادامه به بررسی برخی دکترین‌های ارائه شده در این زمینه بپردازد.
